معرفی بانک اطلاعاتی اتنوبوتانی ایران

معرفی بانک اطلاعاتی اتنوبوتانی ایران

محمدرضا لبافی حسین آبادی

عضو هیات علمی پژوهشکده گیاهان دارویی، جهاددانشگاهی

عاطفه بابائی

دانشجوی دکترای سیستماتیک گیاهی دانشگاه تربیت مدرس

در گذشته از شیوه‌های مختلفی برای جمع‌آوری اطلاعات در خصوص مباحث و حوزه‌های مختلف علمی استفاده می‌شد نظیر رجوع به کتب مرجع و یا بررسی تک‌به‌تک مطالعات انجام‌گرفته در آن حوزه، که اغلب هم محدود و ناکامل بودند. با گسترش اینترنت در ریشه‌های زندگی مدرن، این ابزار به‌خوبی توانست جایگزینی وسیع و قابل‌اطمینان برای منابع قدیمی، دایرهالمعارف‌ها و کتب مرجع باشد؛ درعین‌حال که از سرعت و تعامل بالاتری نیز برخوردار است.

امروزه اینترنت در کنار تمامی کاربردهایی که برای آن برشمرده می‌شود، ابزاری اطلاعاتی نیز به شمار می‌رود که بسیاری از دانشجویان، محققان و پژوهشگران از آن به‌عنوان مرجعی اطلاعاتی برای انجام پروژه‌های تحقیقاتی خود بهره می‌برند.

دسترسی و بررسی مقالات انجام‌گرفته توسط سایر پژوهشگران در حوزه مطالعاتی مربوطه، چه در ابتدای انجام یک مطالعه یا پروژه تحقیقاتی یا پژوهشی جهت الهام‌گرفتن یا در ادامه کار پژوهشی به‌منظور گسترش ایده‌های آن‌ها از الزامات انجام هر مطالعه‌ای است. بااین‌وجود، عدم وجود یا آشنایی با پایگاه‌ها یا بانک‌های اطلاعاتی مرجع و سایت‌های علمی و تحقیقاتی جامع که بتواند با گردآوری و دسته‌بندی تمامی مطالعات و پژوهش‌های انجام‌گرفته در آن حوزه، سرعت‌بخش انجام مطالعات باشد، همواره یکی از چالش‌های پیش ‌روی دانشجویان و محققان بوده است.

در ادامه، در مقاله حاضر، قصد داریم به معرفی یکی از بانک‌های اطلاعاتی جامع در حوزه گیاهان دارویی بپردازیم.

بانک اطلاعاتی اتنوبوتانی ایران

بانک اطلاعاتی اتنوبوتانی ایران، در سال جاری با هدف گردآوری تمامی مقالات و پایان‌نامه‌های مرتبط با حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی ایران، که در طول سالیان گذشته توسط محققین و دانشجویان در منابع معتبر داخلی و خارجی به رشته تحریر درآمده است؛ و نیز معرفی و عرضه آن‌ها به پژوهشگران راه‌اندازی شد.

ازآنجایی‌که بیشتر گیاهان معرفی شده در کتب طب سنتی ایرانیان مربوط به گیاهان کشورهای همسایه و یا وارد شده توسط تجار بوده است و از سویی دیگر در تطابق نام‌های گیاهان با نام‌های فارسی مشکلات زیادی وجود دارد، لذا ایجاد این بانک اطلاعاتی که با گردآوری اطلاعات مربوط به گیاهان هر منطقه از ایران که از مقالات و پایان‌نامه‌های انجام‌گرفته در این حوزه استخراج شده است، می‌تواند کمک بزرگی در شناسایی دقیق گیاهان و آداب‌ورسوم اقوام مختلف ایران نماید.

همچنین آگاهی‌یافتن از نحوه درمان در اقوام مختلف ایرانی و دسترسی به این گنجینه‌‏های باارزش می‏‌تواند زمینه را برای احیای طب سنتی فراهم نماید و سبک زندگی جامعه متمدن امروزی الگویی باشد از گذشتگانمان که بیماری را اول با غذا و دوم با دارو درمان می‌نمودند.

به‌منظور سهولت دستیابی به این اطلاعات و صرفه‌جویی در وقت، تمامی این اطلاعات در قالب بانک اطلاعاتی اتنوبوتانی (قوم گیاه‌شناسی) در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است. استفاده از این اطلاعات باارزش و تجارب طولانی می‌تواند در تولید داروهای با منشأ گیاهی، به‌عنوان جایگزینی مناسب برای داروهای شیمیایی و سنتتیک مورداستفاده قرار گیرد که کاربردهایی بسیار حائز اهمیت در صنایع داروسازی خواهند داشت.

در این بانک اطلاعاتی که به همت آقای دکتر محمدرضا لبافی، عضو هیئت‌علمی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی و تیم همکارشان ایجاد گردیده، تاکنون اطلاعات بیش از ۲۰۰ مقاله و پایان‌نامه، ۴۹۳ نویسنده و پژوهشگر فعال در این حوزه، بیش از ۹۰ عنوان مجله علمی و تخصصی مختلف و همچنین بیش از ۲۰۰۰ گونه گیاهی دارویی و معطر با کاربردهای مختلف در صنایع دارویی، غذایی، آرایشی-بهداشتی و غیره گردآوری شده ‌است.

بانک اطلاعاتی اتنوبوتانی ایران شامل ۵ بانک اطلاعاتی اصلی با قابلیت جستجو می‌باشد که اطلاعات آن‌ها در حال گردآوری و تکمیل است.

 بانک اطلاعاتی منابع و اسناد: این بانک با دارابودن اطلاعات بیش از ۲۰۰ سند که شامل مقالات، مقالات مروری، پایان‌نامه‌ها و … می‌شود در مواردی از جمله: عنوان مقالات، نام استان، شهرستان، سال میلادی و شمسی انتشار اسناد، ناشرین و روش‌های به‌کاررفته در مقالات جهت جمع‌آوری اطلاعات، قابلیت جستجو دارد.

بانک اطلاعاتی نویسندگان: شامل اطلاعات ۴۹۳ نویسنده، محقق و پژوهشگر فعال در حوزه گیاهان دارویی است و بر اساس نام افراد، سازمان و یا محل فعالیت آن‌ها و همچنین نشانی آکادمیک و یا آدرس ایمیل افراد قابلیت جستجو دارد.

بانک اطلاعاتی گیاهان: اطلاعات مربوط به ۲۰۳۳ گونه گیاهی در این بانک جمع‌آوری شده است و قابلیت جستجو بر اساس مواردی همچون نام علمی، نام انگلیسی، فارسی، رایج و یا محلی گیاهان، نام سرده، خانواده، رده و راسته آن‌ها، وضعیت انحصاری بودن گیاهان در کشور، سرعت رشد، شکل زیستی، فرم رویشی، دوام، محل رویش، نوع گل و سطح پلوئیدی امکان‌پذیر است.

بانک اطلاعاتی جزئیات اسناد: شامل اطلاعات اتنوبوتانی موجود در هر سند، که مجموعه ۹۱۸۶ داده را شامل می‌شود و قابلیت جستجو بر اساس مواردی همچون نام علمی و یا محلی گیاه، نام بیماری، شکل مصرف گیاه، نوع و نحوه مصرف آن فراهم شده است.

بانک اطلاعاتی ترکیبات شیمیایی: این بانک به‌تازگی اضافه گردیده و در حال جمع‌آوری اطلاعات است.

برای نمونه قابلیت جستجو دررابطه‌با بیماری دیابت در میان اطلاعات موجود روی سایت در زیر نمایش‌داده‌شده است. در خصوص بیماری دیابت تعداد ۵۷۳ رکورد تاکنون در این سامانه ثبت شده است که نمونه‌هایی از آن در زیر قابل‌مشاهده می‌باشد.

بسیاری از خدمات بانک اطلاعاتی اتنوبوتانی به‌صورت رایگان در اختیار علاقه‌مندان قرار دارد. اطلاعات و فهرست مندرجات مقالات، اطلاعات گیاهان و مشخصات نویسندگان برای کاربرانی که روی سایت ثبت‌نام نمایند قابل‌مشاهده و در دسترس خواهد بود. بااین‌حال، دسترسی به جزئیات اطلاعات مقالات و برخی خدمات تکمیلی به پرداخت حق اشتراک نیاز دارد.

در پایان از تمامی اساتید، دانشجویان، پژوهشگران و صاحب‌نظران حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی ایران دعوت می‌شود تا با ثبت و ارسال نظرات و پیشنهادات خود در راستای ارتقا و تکمیل اطلاعات بانک اطلاعاتی اتنوبوتانی ایران، یاریگر مجریان این پروژه ارزشمند باشند.

راه‌های ارتباطی:

ایمیل: info@netplant.ir

تلگرام: @netplant

اینستاگرام: @netplant.ir

لینک خبر در سایت شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی

گیاهان دارویی و طب سنتی خلاقیتی اخلاق مند در جامعه ایجاد می کند

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی:

عصاره  با اشاره به این‌که علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی، اخلاق را جزعی از شرایط سلامت تن می‌داند، گفت: اخلاق با حضور شهروندان سالم، پایدار خواهد ماند و البته مولد خلاقیت‌های بسیار خواهد شد.

به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، محمدحسن عصاره دبیر چهارمین جشنواره و نمایشگاه گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب ایرانی (سنتی) در راستای برگزاری این رویداد گفت: راهی طولانی آمده‌ایم. راهی طولانی پیش رو داریم. ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی، سال‌هاست وظایف، رسالت‌ها و سیاست‌های متنوع و متعددی را بر عهده گرفته و خوشبختانه موفقیت‌های چشمگیری در این زمینه داشته است.

وی بیان کرد: تلاش کرده‌ایم تا زمینه و گستره‌ای با نشاط در عرصه حاصلخیز گیاهان دارویی فراهم آید و دستاوردهای چشمگیر داروهایی که بر پایه داشته‌های تاریخی ما و پیشرفت‌های علمی‌مان به منصه ظهور رسیده‌اند، به درستی معرفی شوند. گسترده دانش و فناوری ما در زمینه گیاهان دارویی و طب سنتی، عمیق و طولانی است.

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی با اشاره به این که علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی، اخلاق را جزعی از شرایط سلامت تن می‌داند، افزود: اخلاق زیستن و اخلاق همنشین بودن با دیگران، ارتباطی مستقیم با تندرستی دارد و همه بر این مهم اذعان دارند.

به گفته وی، اخلاق نیز با حضور شهروندان سالم، پایدار خواهد ماند و البته مولد خلاقیت‌های بسیار خواهد شد. در این مسیر برگزاری نمایشگاه وجشنواره گیاهان دارویی، طب سنتی و فرآورده‌های طبیعی، در چهارمین گام خود، جایگاه بلندی را با تأیید کارشناسان و فعالان این عرصه کسب کرده است.

عصاره توضیح داد: این رویداد با پیش‌بینی اهداف متعدد و متنوع در خود، برنامه‌های بسیاری را در پیش‌گرفته است. بازنمایی آخرین پیشرفت‌های علمی و صنعتی در محصولات فناورانه گیاهان دارویی و فرآورده‌های طبیعی در راستای گسترش اقتصاد غیرنفتی، از هدف‌های اولیه و مهم این رویداد است.

وی بیان کرد: فرهنگ اقتصاد دانش‌بنیان به منزله پیشرانی برای تحرک بخشی به اقتصاد مقاومتی بر مبنای زیست‌بوم کارآفرینی در این مسیر ارتقا و ترویج خواهد یافت. برندسازی و رشد کمی و کیفی محصولات گیاهان دارویی ایرانی هم با این رویداد، میسر تازه یافته است و کارش را ادامه خواهد داد.

دبیر چهارمین جشنواره و نمایشگاه گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب ایرانی (سنتی) خاطرنشان کرد: تلاش می‌کنیم تا فرآیند شتابدهی در جهت تشکیل و تقویت کسب‌وکارهای نوپا (استارتاپ ها) با حضور شتابدهنده ها تسهیل شود. ایجاد بازارهای جدید و ارتقای انگیزه سرمایه‌گذاری در بنگاه‌های کوچک نوآور نیز، موضوعی است که در این رویداد ملی با کمک همکاران ما به بار خواهد نشست.

وی یکی دیگر از موارد مهم برگزاری این رویداد را معرفی پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری کشور در حوزه‌های مختلف مرتبط با گیاهان دارویی و فرآورده‌های طبیعی برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی عنوان کرد و افزود: این گروه در شرایط حاضر کشور، نقشی مهم و حیاتی را ایفا می‌کند و با توجه به ظرفیت بالای این عرصه، می‌توان نگاهی خوش‌بینانه به آن انداخت.

عصاره توضیح داد: ازآنجاکه عرصه گیاهان دارویی و طب ایرانی، در نگاه اغلب افراد، سنتی و کهنه و قدیمی هستند، در نمایشگاه پیش رو همچون دوره‌های گذشته تلاش می‌کنیم کاربردهای فناوری‌های پیشرفته مانند بیوتکنولوژی و نانوفناوری در تولید و فرآوری محصولات مبتنی بر گیاهان دارویی و سایر عناصر طبیعی را به نمایش بگذاریم تا سازگار دانش کهن ایرانی با علم روز را نمایان‌تر کنیم.

وی با تاکید بر جمعیت تاثیرگذار و چشمگیر دانش آموزان، گفت: نمایش توانمندی‌های دانش آموزان در زمینه گیاهان دارویی و کمک به جهت‌دهی و هدایت آنها در مسیر پیشرفت موردنیاز کشور، در این رویداد مورد توجه قرار گرفته است. در نهایت اینکه این رویداد، جایگاه طب سنتی علمی در پیشگاه توجه آحاد جامعه را همگام با اصلاح سبک زندگی و ترویج تغذیه سالم والاتر خواهد برد.

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی بیان کرد: استقبال چشمگیری که مردم عزیز کشورمان در دوره‌های گذشته از این نمایشگاه و جشنواره داشته‌اند، موجب تقویت نیروی کار ما و همکاران شده است تا چهارمین دوره را با نوآوری‌های تازه و همسو با خواست و نیاز جامعه و بخش علمی و فناوری کشور، تدارک ببینیم.

وی در آخر گفت: در این مسیر ما از گذشته پربار و امروز پر افتخارمان جان می‌گیریم و با یاری خداوند متعال رویدادی در خور جایگاه فناوری ایرانی و با بهره‌مندی از دستاوردهای ارزشمند هم‌وطنانمان در سال «حمایت از کالای ایرانی» عرضه خواهیم کرد.

چهارمین جشنواره و نمایشگاه ملی گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب ایرانی (سنتی) به همت ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی، ۲۱ تا ۲۴ آبان ماه ۹۷ در مصلی بزرگ امام خمینی (ره) تهران برگزار می‌شود.