نام متداول گیاه بابونه در طب سنتی بابونج، بابونه رسمی یا معمولی (بابونه دارویی، بابونه اروپایی) و نام علمی آن .Matricaria  recutita L  از تیره کاسنی است.

بابونه، گیاهی علفی و یکساله با ساقه سبز مایل به سفید و منشعب است که انشعابات آن به کلاپرک‌هایی منتهی می‌شود. برگ‌ها کوچک و دارای بریدگی‌های باریک و نامنظم و پوشیده ازکرک می‌باشند. کلاپرک‌ها واجد دو نوع گلچه هستند؛ گلچه‌های زبانه‌ای سفید حاشیه‌ای و گلچه‌های لوله‌ای زرد میانی. گل‌های بابونه (گلچه‌ها)، مجتمع در یک طبق است که به طور منفرد در انتهای ساقه در تابستان ظاهر می‌شوند. در هر طبق، گلچه‌های سفید زبانه‌ای در اطراف و گلچه‌های زرد لوله‌ای در قسمت وسط قرار دارند. گلچه‌های زبانه‌ای ماده با جامی مستطیلی و رأس سه دندانه‌ای، به سمت بیرون کلاپرک آویزان هستند. گلچه‌های لوله‌ای نر و ماده در بخش میانی اندکی فشرده و در بخش بالایی پهن شده و منتهی به پنج دندانه هستند. گریبان کلاپرک شلجمی شکل و برگک‌های آن  بدون کرک، تخم مرغی و اندکی نوک تیز و یا نوک کند با حاشیه پهن غشایی و بدون کرک می‌باشند. میوه، فندقه مستطیلی شکل است. قسمت‌های مورد استفاده این گیاه کلاپرک‌ها می‌باشند که در ماه‌های خرداد و مرداد باید چیده و در سایه خشک شوند.

خواص درمانی بابونه

بابونه از نظر طب‌سنتی ایران، گرم و خشک است (ریشه بابونه گرم‌تر و خشک‌تر از گل بابونه است). بابونه به‌عنوان تقویت‌کننده معده، ضد خونریزی و ترمیم‌کننده زخم‌های سطحی، مصرف سنتی دارد. جالینوس حکیم این گیاه را برای درمان تب و لرزهای نوبه‌ای مورد استفاده قرار می‌داد.

از مهم‌ترین خواص بابونه در طب مدرن، تقویت معده، درمان زخم معده، ورم معده و اختلالات هاضمه است. برای رفع ورم روده، رفع کرم معده و روده و درمان بواسیر نیز موثر است.

بابونه قاعده‌آور است. برای باز شدن گرفتگی عروق و رفع گرفتگی عادت ماهیانه زنان مفید بوده و درمان‌کننده کمی ترشحات عادت ماهیانه و تسکین‌دهنده دردهای عادت ماهیانه است. خانم‌هایی که دچار  ترشحات زیاد واژینال هستند، اگر این ترشحات سفید و پنیری باشد، می‌توانند برای رفع آن داخل دمکرده بابونه بنشینند. خانم‌های یائسه بهتر است چای بابونه بنوشند زیرا اختلالات یائسگی مانند گرگرفتگی را برطرف می‌کند.

مصرف این گیاه ترشح شیر مادران شیرده را افزایش می‌دهد.

بابونه ادرار آور است؛ افرادی که مشکل قطره قطره ادرارکردن دارند، بهتر است از دمنوش بابونه استفاده کنند.

همچنین در کسانی که سنگ کلیه و سنگ مثانه دارند، استفاده از بابونه سبب می‌شود بافت سنگ نرم، مجاری ادراری باز شده و سنگ خرد و دفع شود. برای این منظور توصیه می‌شود از دمنوش بابونه استفاده شده و نواحی کلیه و مثانه نیز با روغن بابونه ماساژ داده شود.

مصرف موضعی بابونه یا پماد بابونه برای درمان زخم‌هایی که به سختی درمان می‌شوند و نیز ماستیت و زخم‌های ساق پا مفید است.

بابونه ضدعفونی‌کننده دستگاه تنفسی، برطرف‌کننده ترشحات چرکی مخاط، ورم مخاط گلو و کنترل‌کننده زکام است.

این گیاه درمان‌کننده سر درد و میگرن است. جهت درمان، کمی روغن بابونه را در بینی چکانده و روی پیشانی و گونه نیز قدری از آن مالیده شود تا میگرن و سردردهای سرد ناشی از سردی، باد سرد و سینوزیت رفع شود.

تب‌بر و تسکین‌دهنده درد است. برای تسکین دردهای عضلانی و عصبی، مصرف چای بابونه توصیه می‌شود. همچنین برای تسکین درد هنگام دندان درآوردن بچه‌ها، می‌توان از چای بابونه برای آن‌ها استفاده کرد. برای تسکین درد از جمله درد کمر و درد مفاصل، چند قطره اسانس بابونه را با یک قاشق روغن بادام مخلوط کرده و روی موضع درد ماساژ داده شود.

برای رفع گوش درد و سنگینی گوش، یک قطره روغن بابونه را در گوش بچکانید.

بابونه، مقوی مغز و اعصاب است و مصرف آن برای رفع اضطراب و بی‌خوابی توصیه می‌شود. برای رفع بی‌خوابی و داشتن خوابی آرام و راحت، کافی است ده دقیقه قبل از اینکه به رختخواب بروید یک فنجان چای بابونه بنوشید.

حمام بابونه اثر نیرودهنده دارد. برای این منظور چند قطره اسانس بابونه را در وان حمام ریخته و به مدت یک ربع در آن دراز بکشید. همچنین قوای جنسی را تقویت می‌کند. خوردن ۵ گرم ریشه بابونه با سرکه رقیق شده، محرک نیروی جنسی است.

بابونه درمان‌کننده بی‌اشتهایی و کم‌خونی است و برای رفع زردی نیز مفید است.

ترکیب اسانس بابونه با روغن بادام برای رفع ناراحتی‌های پوستی نظیر اگزما، کهیر و خارش مفید و نیز ضد آلرژی است.

کاربردهای آرایشی – بهداشتی بابونه

محلول شاداب کننده

برای داشتن پوستی شاداب، دو قاشق غذاخوری گل خشک بابونه را همراه با نیم لیتر آب تازه جوش به مدت ۲۵ دقیقه با حرارت ملایم دم کنید. سپس آب غلیظ حاصل را صاف و پس از ولرم شدن با کمی گلاب ترکیب کنید و پوست را مرتب با آن ماساژ دهید.

ماسک سفت کننده

دو قاشق مربا خوری گل بابونه را همراه با نیم لیتر آب تازه جوش به مدت ۱۰ دقیقه روی حرارت ملایم دم کنید. سپس نصف قاشق چای‌خوری پودر ثعلب یا کتیرا به آب صاف شده آن اضافه کرده و پس از ژله‌ای شدن، روی پوست تمیز و خشک ماساژ دهید. استفاده از این ماسک به تدریج سبب جمع‌شدن و سفت‌شدن پوست می‌شود.

ماسک روشن کننده

برای تهیه این ماسک، دو قاشق سوپ‌خوری گل بابونه و یک قاشق سوپ‌خوری گل همیشه بهار را کاملا ساییده و به حالت پودر درآورید؛ سپس آن را در یک قاشق سوپ‌خوری سرکه و کمی آب بخیسانید. بعد با یک قاشق سوپ‌خوری عسل مخلوط کرده، روی پوست ماساژ دهید و بعد از حدود ۲۵ دقیقه صورت خود را با آب سرد بشویید.

روشن کننده موهای تیره

شستشوی موها با جوشانده بابونه موها را روشن‌ و شفاف می‌کند. برای این منظور،۴ قاشق غذاخوری بابونه را با یک لیوان آب به مدت ۲۰ دقیقه حرارت دهید. پس از سرد شدن و صاف کردن، ۴ قاشق غذاخوری پودر کائولن و ۱ عدد زرده تخم‌مرغ به محلول حاصل اضافه کنید. سپس روی سر و موها ماساژ داده و بعد از یک ساعت با آب ولرم بشویید.