آویشن، از خواص درمانی تا تهیه دمنوش‌های عالی

آویشن .Thymus vulgaris L یکی از شناخته‌شده‌ترین گیاهان دارویی از تیره نعناع است. آویشن گیاهی علفی، ریشه مستقیم و با انشعابات فراوان می‌باشد. دارای شاخه‌های زیاد و چوبی است که به ارتفاع ۳۰ سانتی‌متر می‌رسد. ساقه‌های آویشن پوشیده از کرک و برگ‌های کوچک زیادی است. برگ‌های آن کوچک، لوزی شکل، نوک تیز و به‌صورت متقابل، بر روی ساقه قرار دارند. این برگ‌ها به رنگ سبز خاکستری روشن و با بوی بسیار نافذ است و دارای دم برگ‌های کوچکی نیز می‌باشد. گل‌ها کوچک، گلی رنگ و یا سفید مایل به بنفش و گاهی به رنگ سرخ یا صورتی به‌صورت مجتمع در انتهای ساقه قرار گرفته‌اند و در اواخر خرداد و اوایل تیر ظاهر می‌شود. میوه‌ها به صورت ۴ فندقه تخم‌مرغی شکل قهوه‌ای رنگ می‌باشد.

قسمت‌های مورد‌استفاده این گیاه، سرشاخه گلدار و به ویژه برگ‌های آن می باشد. گونه‌های مختلف آویشن در کوهستان‌های ایران به‌ویژه در کوهپایه‌های شهرستان اقلید می‌روید و نام‌های گوناگونی دارد. از جمله در همدان که به آن آزربه و در کوخرد هرمزگان به آن اَوشُه می‌گویند.

برگ‌های آویشن سمبل شجاعت و تهور و رشادت بوده است. در یونان قدیم، قبل از میلاد مسیح، مرسوم بوده اگر می‌خواستند شجاعت و رشادت مردی را تحسین کنند و از او تعریف نمایند می‌گفتند که او عطر آویشن دارد و بوی آویشن می‌دهد. حتی در دوران شوالیه‌ها نیز هروقت زن‌های زیبای اروپا قصد تحسین معشوقه‌های شوالیه خود را به‌عنوان مرد شجاع داشتند روبان‌های زیبایی که روی آن شکل گیاه آویشن نصب می‌شده به آن‌ها هدیه می‌دادند. رومیان نیز آویشن را می‌سوزاندند؛ زیرا باور داشتند که دود آن عقرب را دور می‌کند. هم‌چنین به‌عنوان پادزهر نیش مار و سم جانوران دریایی و نیز درمان سردرد توصیه می‌شده است. این گیاه بسیار موردعلاقه زنبورعسل هست و چنانچه در کنار زنبورها کشت شود، زنبورها را از بیماری‌هایی که با آن مواجه‌اند، مصون نگه می‌دارد. ضماد آویشن برای نیش و گزیدگی حشرات مؤثر است.

آویشن دارای طبع گرم و خشک است؛ برای اشخاصى که داراى کبد گرم مى ‏باشند مضر است و مصلح آن سرکه است. در خوردن آویشن نباید زیاده‌روی کرد زیرا باعث بروز آلبومین در ادرار می‌شود. هم‌چنین مصرف آن برای زنان باردار توصیه نمی‌شود. مقدار مصرف عادی آن برای افراد بالای یک سال، ۶-۳ گرم برگ خشک در یک نوبت و روزی ۳-۱ مرتبه و برای افراد کم‌تر از یک سال، ۱-۰٫۵ گرم از گیاه است. انواع فرآورده‌های حاصل از این گیاه شامل شربت، قرص مکیدنی، بخور، اسانس، روغن و پودر است که برای طیفی از بیماری‌ها استفاده می‌شود که در این مقاله به توضیح مختصری از کاربردهای این گیاه پرخاصیت در برخی بیماری‌ها می‌پردازیم.

تسکین دردهای عضلانی و مفصلی

استفاده از اسانس آویشن و حمام آویشن برای مبتلایان به دردهای عضلانی، دردهای مفصلی و روماتیسمی مفید است. جوشانده سرشاخه‌های گلدار و برگدار گیاه به صورت لوسیون، کمپرس و غیره در محل کوبیدگی، دررفتگی‌ها، آماس و هم‌چنین در محل دردناک نقرس و روماتیسم، مخصوصاً روماتیسم‌های مزمن اشخاص سالخورده استفاده می‌شود.

جلوگیری از ریزش مو

آویشن سبب افزایش جریان خون در پوست سر و قوی‌شدن غده‌های مو و در نتیجه جلوگیری از ریزش مو می‌شود. برای این منظور سر را با محلول رقیق اسانس آویشن شستشو دهید یا کف سر را با روغن آویشن ماساژ داده و بعد از پانزده دقیقه بشویید.

درمان مشکلات اندام‌های شکمی

آویشن داروی سنتی دردهای معده و روده است. جوشانده این گیاه برای درمان پیچش روده و اسهال مؤثر است. اگر داروهای مسهل با آویشن پخته خورده شوند، دل‌درد شدید ایجاد نمی‌کنند. دم‌نوش آن برای تسکین درد رحم، خونریزی‌های رحم و ترشحات غیرطبیعی زنان، قطره‌قطره ادرارکردن و خردکردن سنگ مثانه بسیار مفید است. هم‌چنین برای درمان سکسکه، نفخ و تهوع، دل پیچه، دفع انگل‌های روده، تقویت معده، کبد، طحال، کلیه و تقویت بینایی استفاده می‌شود. آویشن ، باعث سرعت بخشیدن به عمل هضم می‌شود. بنابراین مصرف آن مخصوصاً در وعده‌های غذایی سنگین توصیه می‌شود.

آویشن و سیستم تنفسی

آویشن مخصوصا آویشن باغی دارای اثرات ضدقارچی و ضدباکتریایی قوی است. دم‌نوش آن برای درمان عفونت گوش میانی مفید است. براساس تحقیقات ثابت شده است که گیاه آویشن جهت رفع سرماخوردگی، درمان بیماری‌های مجاری تنفسی فوقانی از قبیل آسم، تنگی نفس، سرفه‌های خشک مکرر، گلودرد، آمفیزم و برونشیت مفید است. دم‌نوش آن اثرات ضد سرفه و خلط آور دارد. هم‌چنین به صورت بخور درسرماخوردگی، برونشیت مزمن، سل و سیاه سرفه استفاده می‌شود.

دمنوش آویشن

۵ تا ۱۰ گرم آویشن را در یک لیتر آب جوش دم کنید و با کمی عسل میل کنید. این دم‌نوش برای ناراحتی کلیه، مثانه، درد مفاصل، سیاتیک، خونریزی‌های رحم و ترشحات غیرطبیعی زنان مؤثر است. هم‌چنین برای بیماری فلج، لقوه، فراموشی، صرع، تقویت کلیه و قوه باه مفید است.

دمنوش آویشن شیرازی و پونه کوهی

آویشن ۱ قاشق، پونه ۱ قاشق، عسل ۲ قاشق مرباخوری در هر لیوان، آب جوش ۳ لیوان. آویشن و پونه را بعد از شستن، همراه با آب جوش در قوری چینی بریزید و به مدت ۳۰ دقیقه روی حرارت ملایم دم کنید. سپس عسل را به آن بیفزایید و میل کنید. این نوشیدنی برای فصل پاییز و زمستان بسیار مناسب است. گرم‌کننده قوی می‌باشد و لرزش زمستانی را از بین می‌برد. هم‌چنین بازکننده گرفتگی روده‌ها، درمان‌کننده بیماری‌های سیستم تنفسی از جمله سرماخوردگی و آنفولانزا و پاک‌کننده سینه و ریه‌ها است.

تیره نعناع(Labiatae)

گیاهان این تیره علفى یا درختچه‌اى بوده و برگ‌هاى آنها متقابل و معطر هستند که مورد اخیر به‌علت کرک‌هاى ترشحى اسانس‌دار ساقه و برگ مى‌باشد. گل‌آذین به‌صورت دستجات فشرده که هر دسته شامل دو گرزن متقابل است. گاهى اوقات گل‌ها به‌صورت فشرده در بغل گل‌ها وجود دارند. گل‌ها نامنظم، شامل ۵ کاسبرگ معمولاً پیوسته و نامنظم، ۵ گلبرگ‌ِ پیوسته، مرکّب از دو لوب و نامنظم ندرتاً ۳ عدد، ۴ پرچم و به‌ندرت ۲ عدد (سالویا) و ۲ برچه که به‌وسیلهٔ دیوارهٔ ثانویه، چهارخانه مى‌شود. خامه ژینوبازیک انتهائی، در هر خانه یک تخمک وجود داشته، تمکن آن محورى و میوهٔ این گیاهان معمولاً دو فندقه و یا چهار فندقه است.

گیاهان عموماً علفی یکساله یا پایا و دارای ساقه های راست یا خزنده اند بعضی از آنها مانند Thymus ها و Lavandulaها ظاهر بوته مانند و ساقه های متعدد و چوبی شده دارند در بین آنها بندرت نمونه های پیچیده یا درختچه مانند ممکن است یافت شود.

بسیاری از گیاهان دارویی  و خوراکی و معطر مانند ریحان، نعنا، رومارن، مریم گلی، مرزه، اسطوخودوس، آویشن، بادرنجبویه در این تیره جای دارند.
گیاهان این تیره از نظر مشخصات تشریحی دارای اختصاصات کلی به قرار زیر می باشند.

۱- انواع علفی آنها عموماً دارای دسته های کلانشیم در زوایای ساقه زیر بشره اند وجود این حالت باعث می گردد که ساقه این گیاهان ظاهر چهار گوش پیدا کند.

۲- دسته های چوب – آبکش پسین در آنها معمولاً به وضع غیر ممتد و جدا از هم دیده میشود.
۳- بشره ساقه و برگ این گیاهان غالباً مستور از تارهای ترشحی و غیر ترشحی به اشکال مختلف است.

۴- تارهای ترشحی اسانس در آنها دارای پایه یک یاد و سلولی منتهی به یک برجستگی ۴ تا ۸ سلولی و حتی بیشتر است اسانس ترشح شده نیز معمولاً خارج از جدار سلولزی در زیر کوتیکول جمع می گردد و این خود باعث می شود که بشره در همان ناحیه کمی متورم جلوه نماید در بین گیاهان تیره نعناع تعدادی جهت مصرف پزشکی، مصرف تغذیه ای (خام یا پخته) جهت تهیه اسانس و بعضی برای زیبایی پرورش داده می شوند.

Thymus capitatus

گونه های خانواده Labiataeدر شبکه گیاهی ایران:

Alpine Calamint
Labiatae
Basil Thyme
Labiatae
Labiatae
Hoary Balm Of Gilead
Labiatae
Anise Hyssop
Labiatae
Mexican Giant Hyssop
Labiatae
New Mexico Giant Hyssop
Labiatae
Korean Mint
Labiatae
Giant Hyssop
Labiatae
Australian Bugle
Labiatae
Labiatae
Ground Pine
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Bugle
Labiatae
Labiatae
Black Horehound
Labiatae
Labiatae
Large-Flowered Calamint
Labiatae
Lesser Calamint
Labiatae
Calamint
Labiatae
Balm Of Gilead
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Wild Basil
Labiatae
Gala Dinich
Labiatae
Stone Root
Labiatae
Cumberland Rosemary
Labiatae
Stone Mint
Labiatae
Labiatae
Moldavian Balm
Labiatae
American Dragonhead
Labiatae
Labiatae
Ji Gu Chai
Labiatae
Shiny Elsholtzia
Labiatae
Mian Shen
Labiatae
Labiatae
Broadleaf Hemp Nettle
Labiatae
Downy Hemp Nettle
Labiatae
Large Flowered Hemp Nettle
Labiatae
Common Hemp Nettle
Labiatae
Ground Ivy
Labiatae
American Pennyroyal
Labiatae
Hyssop
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Intoxicating Mint
Labiatae
Labiatae
White Dead Nettle
Labiatae
Henbit
Labiatae
Yellow Archangel
Labiatae
Red Dead Nettle
Labiatae
Lavender
Labiatae
Labiatae
Spike Lavender
Labiatae
French Lavender
Labiatae
Lavender
Labiatae
Motherwort
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Chinese Motherwort
Labiatae
Spiderwort
Labiatae
Labiatae
Water Horehound
Labiatae
Labiatae
Rough Bugleweed
Labiatae
Gypsywort
Labiatae
Bugleweed
Labiatae
Labiatae
Bugleweed
Labiatae
Bugleweed
Labiatae
White Horehound
Labiatae
Labiatae
Lemon Balm
Labiatae
Bastard Balm
Labiatae
Labiatae
Water Mint
Labiatae
Corn Mint
Labiatae
Japanese Mint
Labiatae
American Wild Mint
Labiatae
Asian Mint
Labiatae
Labiatae
Hart’s Pennyroyal
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Horsemint
Labiatae
Pennyroyal
Labiatae
Corsican Mint
Labiatae
Native Pennyroyal
Labiatae
Spearmint
Labiatae
Round-Leaved Mint
Labiatae
Ginger Mint
Labiatae
Eau De Cologne Mint
Labiatae
White Peppermint
Labiatae
Black Peppermint
Labiatae
Red Raripila Mint
Labiatae
Apple Mint
Labiatae
Lemon Scented Thyme
Labiatae
Yerba Buena
Labiatae
Savory
Labiatae
Lemon Bergamot
Labiatae
White Basil-Balm
Labiatae
Bergamot
Labiatae
Wild Bergamot
Labiatae
Mint-Leaved Bergamot
Labiatae
Plains Lemon Monarda
Labiatae
Horse Mint
Labiatae
Mustang Mountain Balm
Labiatae
Mountain Pennyroyal
Labiatae
Labiatae
Coyote Mint
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Catmint
Labiatae
Labiatae
Jing Jie
Labiatae
Labiatae
Sweet Basil
Labiatae
Bush Basil
Labiatae
Labiatae
Dittany Of Crete
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Sweet Marjoram
Labiatae
Pot Marjoram
Labiatae
Bible Hyssop
Labiatae
Labiatae
Oregano
Labiatae
Greek Oregano
Labiatae
Labiatae
Hardy Marjoram
Labiatae
Shiso
Labiatae
Purple Shiso
Labiatae
Russian Sage
Labiatae
Jerusalem Sage
Labiatae
Lamwick Plant
Labiatae
Labiatae
Sweet Basil
Labiatae
Bush Basil
Labiatae
Labiatae
Dittany Of Crete
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Sweet Marjoram
Labiatae
Pot Marjoram
Labiatae
Bible Hyssop
Labiatae
Labiatae
Oregano
Labiatae
Greek Oregano
Labiatae
Labiatae
Hardy Marjoram
Labiatae
Shiso
Labiatae
Purple Shiso
Labiatae
Russian Sage
Labiatae
Jerusalem Sage
Labiatae
Lamwick Plant
Labiatae
Labiatae
Purple Sage
Labiatae
Blue Sage
Labiatae
Chia
Labiatae
Pineapple Sage
Labiatae
Greek Sage
Labiatae
Labiatae
Jupiter’s Distaff
Labiatae
Mexican Chia
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Spanish Sage
Labiatae
Cancer Weed
Labiatae
Californian Black Sage
Labiatae
Blackcurrant Sage
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Dan Shen
Labiatae
Sage
Labiatae
Labiatae
Apple Sage
Labiatae
Meadow Clary
Labiatae
Mintweed
Labiatae
Clary
Labiatae
Labiatae
Balkan Clary
Labiatae
Labiatae
Balsamic Sage
Labiatae
Wild Clary
Labiatae
Clary
Labiatae
Summer Savory
Labiatae
Winter Savory
Labiatae
Creeping Savory
Labiatae
Thyme-Leaved Savory
Labiatae
Baikal Skullcap
Labiatae
Barbed Skullcap
Labiatae
Common Skullcap
Labiatae
Labiatae
Virginian Skullcap
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Chinese Artichoke
Labiatae
Labiatae
California Hedgenettle
Labiatae
Downy Woundwort
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Wood Betony
Labiatae
Marsh Woundwort
Labiatae
Hedge Woundwort
Labiatae
American Germander
Labiatae
Wall Germander
Labiatae
Cat Thyme
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Water Germander
Labiatae
Wood Sage
Labiatae
Labiatae
Cretan Thyme
Labiatae
Camphor Thyme
Labiatae
Headed Savory
Labiatae
Cilician Thyme
Labiatae
Caraway Thyme
Labiatae
Labiatae
Mastic Thyme
Labiatae
Labiatae
Labiatae
Wild Thyme
Labiatae
Woolly Thyme
Labiatae
Broad-Leaved Thyme
Labiatae
Labiatae
Wild Thyme
Labiatae
Common Thyme
Labiatae
Lemon Thyme
Labiatae
Labiatae