تیره گندمیان (Gramineae)
فرم کلی تیره Gramineae: گیاهانی علفی یا درختچه ای یا بالارونده. برگ ها بخوبی توسعه یافته یا بسیار تقلیل یافته. یکساله یا دوساله یا چندساله؛ با برگ های متراکم اولیه یا فاقد برگ های متراکم قابل رؤیت. ساقه های جوان در محل میانگره ها به راحتی شکننده یا غیرشکننده. گیاهان چندساله دارای ریزوم یا غده. مستقل یا بالارونده. آبزی یا خشکی زی. گیاهان آبزی دارای ریشه. هتروفیلی یا غیرهتروفیلی. برگ ها همیشه سبز یا خزاندار؛ در اندازه های بسیار کوچک تا بزرگ؛ متناوب؛ پهن یا لوله ای یا سه گوش (به ندرت)؛ علفی یا چرمی؛ بی دمبرگ یا دمبرگ دار؛ پوششی؛ معطر یا فاقد عطر مشخص؛ ساده. پهنک برگ یکپارچه؛ خاردار یا سوزنی یا خطی یا واژتخم مرغی؛ دارای رگبرگ پرمانند یا پنجه ای. حاشیه پهنک برگ یکپارچه؛ پهن یا پیچ خورده.
تیره گندم از بزرگترین تیره های گیاهان گلدار است که در ۴۵۰ جنس جای داده شده اند لذا اختصاصات آنها این است که در غالب محیط‌ها به صورت اجتماعات خاص پراکندگی دارند شکل ظاهر آنها به صورتی است که به مجرد مشاهده هر یک از گونه های آن ها می توان فوراً تعلق گیاه را به تیره گندم اظهار نمود.
چمنیان یا گندمیان یا تیره گندم تیره‌ای از گیاهان گلدار می‌باشند، گیاهان این خانواده به نام علف شناخته میشوند
تخمین زده میشود که علف زارهاو چمن زارها۲۰ ٪ از پوشش گیاهی زمین را تشکیل می‌دهد.
تولیدمثل و گرده افشانی: گیاهانی هرمافرودیت، یا یکپایه، یا یکپایه ی نر، یا یکپایه ی ماده، یا دوپایه، یا دوپایه ی نر، یا دوپایه ی ماده، یا یکپایه ی پلی گام، یا زنده زا یا غیرزنده زا. فاقد گل های شهددار. گرده افشانی توسط باد.
جغرافیا: منطقه قطب شمال، قدیم الحاره، جدیدالحاره، استرالیا و قطب جنوب. نواحی یخبندان، معتدله، نیمه گرمسیری و گرمسیری. همه جازی.
طبقه بندی خانواده Gramineae: زیررده تک لپه ای ها. راسته Poales .
این خانواده دارای ۱۲۰۰۰ گونه است.
در اینجا با توجه به موارد استعمال نباتات تیره گندمیان آنها را به ۳دسته تقسیم میکنیم اول_غلات(Cereales)_ این دسته در تغذیه انسان و حیوانات اهلی اهمیت داشته و بشرح زیرند ۱_گندم(T.Sativum) _ دانه آن خوراک بیشتر مردم روی زمین است.دانه بعضی گندم ها سخت و دارای مقاطع شیشه ای بوده (T.durum) و در پاره ای دانه سست و مقاطع آنها آردی (T.Vulgara) روی این اصل هر یک موارد استعمال مخصوص در تغذیه دارند.از ساقه گندم کاه بدست میآید که قسمتی از خوراک دامهای اهلی را تشکیل داده و همچنین ممکن است در صنعت کاغذ و مقوا سازی از آن استفاده نمود. در بعضی موارد ساقه گندم را پس از جدا کردن سنبله آن بعنوان کود در زمین مدفون مینمایند. ۲_جو (Hordeum Vulgara) _که در سنبلچه آن یک گل موجود بوده و هر ۳ سنبلچه از یک نقطه از محور سنبله خارج می شود در جو گلوم ها باریک و ظریف و گلومل ها به دانه متصل بوده و در خرمن کوبی از آن جدا نمیشوند. در بعضی نژادهای جو گلومل سیاهرنگ است که این رقم جو را به اسم جوی سیاه در بازار میفروشند. جو را در تعلیف دامهای اهلی و همچنین در آبجوسازی مصرف می کنند. از ۳ سنبلچه که از یک نقطه روی سنبله جو خارج میشوند گاهی یکی و گاهی ۲ تا و گاهی هر ۳ بارور میشوند در اینصورت آنها را جوهای دو پر و چهار پر و یا شش پر مینامند از آرد جو بطور خالص و یا مخلوطی از آرد جو و گندم نان تهیه میشود ساقه و کاه جو مانند ساقه گندم مورد استعمال دارد. ۳_چاودار(Secale Cereale) _سنبله چاودار مانند گندم بوده ولی در سنبلچه آن ۲ گل دیده میشود.ارتفاع ساقه آن معمولا” از ساقه گندم بلندتر است و دانه آن از دانه گندم باریکتر و کشیده تر است. چاودار محصول اراضی ضعیف و کوهستانی ایران است.از دانه و ساقه مانند گندم استفاده میشود. ۴_یولاف(Avena Sativa)_یولاف مانند جو در تغذیه دامهای اهلی بخصوص در اروپا استفاده میشود. لیگول یولاف نسبتا” بزرگ است. ۵_برنج (Oryza Sativa)_گل آذین دارای انشعابات فرعی بوده. سنبلچه دارای ۱ گل است که آن هم بارور می شود. گلوم ها خیلی کوچک و گاهی حذف شده اند.گل برنج دارای ۶ پرچم است.برنج محصول نواحی گرم و باتلاقی است دانه برنج صرف تغذیه انسان می شود.در صنعت برای نشاسته سازی از دانه برنج استفاده میشود. ۶_ذرت(Zea mays) _گیاهی تک پایه است یعنی گلهای نر و ماده بطور مجزا روی یک پایه اند گل آذین نر در انتهای ساقه و دارای انشعاباتی چند است.گل آذینهای ماده در قسمت وسطای طول ساقه و متعدد بوده و بوسیله براکته های بزرگی پوشیده میشود. گل آذین سنبله ماده نسبتا” طویل بوده و گلها در روی آن متراکم هستند. از قسمت انتهایی گل آذین ماده دسته های ابریشم مانندی که همان خامه ای کلاله های مادگی گلها می باشند برای پذیرش گرده گل خارج میشوند(این همان قسمتی است که بنام کاکله ذرت در طب از آن استفاده میشود).از دانه ذرت در تغذیه طیور و خوراک انسان استفاده میشود.ساقه ذرت طویل بوده و تا ۳ متر بلند میشود. ساقه جوان آن بمصرف تغذیه دامهای اهلی میرسد. ۷_ارزن(Panicum maliaceun)_داری دانه های تقریبا” گرد بوده و صرف تغذیه دامها میشود. ارزن محصول نواحی ضعیف و کوهستانی است. دوم_گندمیان علوفه ای_این نوع گیاهان غالبا” خودرو بوده و قسمت عمده مراتع نواحی استپی را تشکیل می دهند. سوم_گندمیان صنعتی_در ساقه های بعضی از گندمیان مانند نیشکر (Saccharium officinarum) و ذرت خوشه ای ( Sorghum saccharatum) مقدار قابل ملاحظه ای قند (ساکارز) ذخیره شده است که در صنعت قند سازی مورد استفاده قرار میگیرد. الیاف برگ بعضی از این گندمیان در صنایع ریسندگی و کاغذ سازی قابل استفاده است مانند گیاه آلفا (Stipa tenacissima)و بالاخره ساقه گیاه خیز ران (Bambus arundinacea) در صنایع ظریف چوب مورد استفاده قرار می گیرد.
گونه های خانواده Gramineae در شبکه گیاهی ایران: